Εισαγωγή στα Yoga Sutras του Πατάντζαλι

Αγαπημένοι φίλοι και φίλες,

Σας στέλνω σήμερα έναν απλό και κατανοητό απολογισμό από τα πρώτα διδάγματα των Yoga Sutras του Πατάντζαλι — ένα από τα θεμελιώδη κείμενα της παράδοσης της Ένωσης.
Μέσα από λίγες και μεστές φράσεις, ο Πατάντζαλι μάς καθοδηγεί στο να καταλάβουμε τον νου μας, να τον ηρεμήσουμε και να γυρίσουμε στην αληθινή μας φύση.
Δεν χρειάζεται να τα κατανοήσουμε όλα διανοητικά — αρκεί να τα αφήσουμε να καθίσουν μέσα μας σαν σπόροι που θα βλαστήσουν όταν έρθει η στιγμή.

Θα τα δούμε μαζί και βιωματικά στην πρακτική μας.

Με εκτίμηση και χαρά,
Κωνσταντίνος

Ενότητα 1: Τι είναι Ένωση & οι Ταραχές του Νου (Σούτρα 1–12)

Η Ένωση με τον Εαυτό ξεκινά τώρα.
Είναι μια κατάσταση στην οποία σταματούν οι ταραχές του νου.
Όταν ο νους γαληνεύει, τότε ο άνθρωπος βιώνει τον αληθινό του εαυτό.
Αν όμως ο νους ταράζεται, τότε το άτομο ταυτίζεται με τις σκέψεις, τις φαντασίες, τους φόβους και τις αναμνήσεις.

Αυτές οι ταραχές του νου είναι πέντε ειδών. Κάποιες είναι οδυνηρές και κάποιες όχι.
Οι πέντε μορφές ταραχών είναι:
– η σωστή γνώση,
– η λανθασμένη γνώση,
– η φαντασία,
– ο ύπνος
– και η μνήμη.

Η σωστή γνώση βασίζεται στην άμεση εμπειρία, στη λογική σκέψη και σε αξιόπιστη μαρτυρία.
Η λανθασμένη γνώση είναι όταν βλέπουμε ή καταλαβαίνουμε κάτι λάθος.
Η φαντασία είναι η σκέψη που δεν έχει βάση στην πραγματικότητα, αλλά στη φανταστική χρήση των λέξεων και των εικόνων.
Ο ύπνος είναι επίσης μια μορφή ταραχής του νου, όταν δεν υπάρχει επίγνωση αλλά ο νους παραμένει ενεργός σε μια λανθάνουσα κατάσταση.
Η μνήμη είναι η αποθήκευση και ανάκληση εμπειριών που έχουμε ζήσει.

Η ηρεμία του νου και η είσοδος στην ένωση επιτυγχάνονται με δύο πράγματα:
επίμονη άσκηση και μη προσκόλληση.

Ενότητα 2: Πρακτική & Αποστασιοποίηση (Σούτρα 13–16)

Και πώς ησυχάζει ο νους;
Ο Πατάντζαλι μάς λέει πως χρειάζεται δύο πράγματα:
επίμονη άσκηση και εσωτερική αποστασιοποίηση.

Η επίμονη άσκηση είναι η σταθερή προσπάθεια να παραμένουμε στην εσωτερική ηρεμία.
Όχι για λίγο, όχι περιστασιακά — αλλά με συνέπεια, με υπομονή και με καρδιά.
Είναι σαν να καλλιεργούμε έναν σπόρο: χρειάζεται φροντίδα καθημερινά.

Αλλά δεν φτάνει μόνο αυτό.

Η αποστασιοποίηση είναι η ικανότητα να μην παρασυρόμαστε από όσα μας τραβούν έξω από τον εαυτό μας.
Να μπορούμε να βλέπουμε τις σκέψεις, τις επιθυμίες, τις προσκολλήσεις — χωρίς να ταυτιζόμαστε μαζί τους.
Να μένουμε ελεύθεροι, ακόμα και όταν κάτι φαίνεται όμορφο ή σημαντικό.

Και υπάρχει και ένα βαθύτερο στάδιο:
Να αφήνουμε ακόμα και τις λεπτές επιθυμίες — αυτές που σχετίζονται με τη δύναμη, τη γνώση, την εμπειρία ή την πνευματική ταυτότητα.
Εκεί αρχίζει η πραγματική ελευθερία.

Ενότητα 3: Συγκέντρωση & Στάση του Μαθητή (Σούτρα 17–22)

Και τι συμβαίνει όταν κάποιος προχωρά στην εσωτερική ησυχία;
Ο Πατάντζαλι περιγράφει κάποια στάδια συγκέντρωσης μέσα από τα οποία περνάει ο νους.

Αρχικά, η συγκέντρωση μπορεί να έχει ακόμη περιεχόμενο:
Ο νους ίσως εστιάζει σε ένα αντικείμενο, σε μια έννοια, σε μια αίσθηση ή μια εμπειρία. Αυτή είναι η συγκέντρωση με υποστήριξη — ένα είδος διαλογισμού όπου υπάρχει ακόμα κάτι να «κοιτάς».

Καθώς η πρακτική βαθαίνει, περνάμε σταδιακά σε πιο λεπτά επίπεδα — ο νους σταθεροποιείται, οι σκέψεις σβήνουν, και αναδύεται καθαρή επίγνωση, χωρίς περιεχόμενο.
Κάποιοι άνθρωποι έχουν από μόνοι τους (ίσως από παλιά ζωή ή βαθιά εμπειρία) επαφή με αυτήν την κατάσταση.
Άλλοι την καλλιεργούν σταδιακά μέσα από πρακτική και εσωτερική ωρίμανση.

Όμως ο Πατάντζαλι μάς θυμίζει κάτι πολύ σημαντικό:
Η πρόοδος δεν εξαρτάται μόνο από το τι κάνεις, αλλά από το πώς το κάνεις.

Όσο πιο μεγάλη η επιθυμία σου για ελευθερία, όσο πιο αληθινή η αφοσίωσή σου, τόσο πιο γρήγορα βαθαίνει η εμπειρία.
Και παρόλο που ο δρόμος μπορεί να είναι αργός ή γρήγορος, όλοι μπορούν να φτάσουν — αρκεί να περπατούν με ειλικρίνεια.

Ενότητα 4: Ο Ίσβαρα και ο Δρόμος της Αφοσίωσης (Σούτρα 23–29)

Η ένωση δεν έρχεται μόνο μέσα από την προσπάθεια. Μπορεί να έρθει και μέσα από την παράδοση.
Ο Πατάντζαλι μάς λέει ότι μπορούμε να φτάσουμε στην ένωση μέσα από την πλήρη αφοσίωση σε κάτι ανώτερο — τον Ίσβαρα.

Ο Ίσβαρα δεν είναι πρόσωπο. Είναι μια καθαρή, άχρονη συνείδηση, πέρα από το εγώ, τον χρόνο και τις επιθυμίες.
Μια συνείδηση που δεν αγγίζεται από τις πράξεις και τα αποτελέσματά τους, και παραμένει πάντα σταθερή και φωτεινή.
Μέσα σε αυτή τη συνείδηση υπάρχει πρωταρχική γνώση — μια σοφία που δεν αλλοιώνεται.

Ο Πατάντζαλι την αποκαλεί Ishvara. Όμως αυτό που περιγράφει:

– δεν είναι θεότητα με μορφή,
– δεν προϋποθέτει πίστη σε κάτι εξωτερικό,
– και δεν ανήκει σε καμία θρησκεία.

Μπορεί να κατανοηθεί με πολλούς σύγχρονους τρόπους, όπως:
– η διαχρονική νοημοσύνη του σύμπαντος,
– το πεδίο των Ακασικών Αρχείων,
– το συλλογικό ασυνείδητο του Jung,
– η εσωτερική Φωνή του Είναι,
– ή η καρδιά όταν απελευθερώνεται από τον φόβο και το εγώ.

Το σύμβολο αυτής της παρουσίας είναι ο ήχος ΟΜ.
Όταν τον επαναλαμβάνεις με επίγνωση και στοχάζεσαι πάνω στο νόημά του, δημιουργείται ένας εσωτερικός δίαυλος — ένα πέρασμα μέσα από το οποίο ο νους καθαρίζεται και η προσοχή στρέφεται στο Κέντρο.

Η αφοσίωση, σε αυτή την περίπτωση, δεν είναι λατρεία.
Είναι ταπεινή αποδοχή ότι υπάρχει μέσα μας ένα πιο καθαρό, πιο φωτεινό, πιο ήσυχο σημείο — και ότι μπορούμε να αφεθούμε σε αυτό.

Ενότητα 5: Τα Εμπόδια και η Επιστροφή στην Εστίαση (Σούτρα 30–32)

Στον δρόμο της ένωσης, υπάρχουν στιγμές που νιώθουμε να χανόμαστε. Ο Πατάντζαλι το γνωρίζει αυτό και μας μιλά ξεκάθαρα για τα εννέα εμπόδια που μπορεί να εμφανιστούν μέσα μας και να μας απομακρύνουν από τη σταθερότητα.

Αυτά τα εμπόδια είναι:
– το σώμα να αρρωσταίνει,
– το μυαλό να γίνεται νωθρό,
– να μπαίνει η αμφιβολία,
– να χάνουμε τη συγκέντρωσή μας,
– να μην έχουμε δύναμη ή όρεξη,
– να παρασυρόμαστε από τις αισθήσεις και τις απολαύσεις,
– να έχουμε λανθασμένη εικόνα της πραγματικότητας,
– να μη μπορούμε να σταθεροποιήσουμε την πρακτική μας
– ή να χάνουμε την ισορροπία του νου μας.

Όταν εμφανίζονται αυτά, έρχονται και τα σημάδια τους:
λύπη, εσωτερική αναστάτωση, νευρικότητα, αστάθεια στην αναπνοή.

Και τι κάνουμε τότε;
Ο Πατάνζαλι μας λέει:
επέστρεψε σε ένα μόνο πράγμα.
Διάλεξε κάτι σταθερό, κάτι που σε συνδέει, και μείνε εκεί.

Ενότητα 6: Δρόμοι προς την Εσωτερική Ησυχία (Σούτρα 33–39)

Ο Πατάντζαλι μάς λέει:
Δεν υπάρχει μόνο ένας δρόμος για να βρει κανείς ηρεμία. Υπάρχουν πολλοί.
Αρκεί ο νους να σταθεροποιηθεί — και μπορούμε να το πετύχουμε με διαφορετικούς τρόπους.

Ένας απλός τρόπος είναι η στάση μας απέναντι στους άλλους:

– Όταν συναντάς τη χαρά του άλλου, χάρηκε μαζί του.
– Όταν δεις κάποιον να πονά, νιώσε συμπόνια.
– Όταν δεις την καλοσύνη, αναγνώρισέ την με χαρά.
– Όταν αντικρίσεις την κακία, μην ταράζεσαι — κράτησε αποστασιοποίηση.

Αυτές οι στάσεις καθαρίζουν τον νου και φέρνουν γαλήνη.

Μπορείς επίσης να στραφείς στην αναπνοή σου.
Η παρατήρηση της αναπνοής ή η ήρεμη, σταθερή αναπνοή γαληνεύει το νευρικό σύστημα και τον νου.

Ο Πατάντζαλι προτείνει μια ολόκληρη σειρά από τεχνικές σταθεροποίησης του νου:

1. Στάσεις προς τους άλλους (Σούτρα 33)
2. Αναπνοή (Σούτρα 34)
3. Εστίαση σε λεπτές αισθήσεις ή φως (Σούτρα 35)
4. Εσωτερική καθαρότητα (Σούτρα 36)
5. Απελευθέρωση από προσκολλήσεις (Σούτρα 37)
6. Παρατήρηση ύπνου ή ονείρων (Σούτρα 38)
7. Οποιοδήποτε σημείο που φέρνει σταθερότητα (Σούτρα 39)

Σημείωση:
Αν και οι λέξεις που χρησιμοποιούνται προέρχονται από μια αρχαία παράδοση, αυτό που περιγράφεται εδώ δεν είναι θρησκευτικό σύστημα ή πίστη.
Ο Πατάντζαλι μας δίνει εργαλεία που σήμερα θα τα λέγαμε πρακτικές ενσυνειδητότητας και αυτορρύθμισης.
Είναι βιωματικές στάσεις, τεχνικές συγκέντρωσης και τρόποι επιστροφής στο παρόν, προσβάσιμοι σε κάθε άνθρωπο — ανεξαρτήτως φιλοσοφικών ή θρησκευτικών πεποιθήσεων.

Το σημαντικό δεν είναι το τι διαλέγεις, αλλά να μπορείς να μένεις εκεί — σταθερός, ήρεμος, παρών.
Αυτός είναι ο πυρήνας της συγκέντρωσης και η πύλη που οδηγεί προς την καρδιά.

Ενότητα 7: Τα Είδη του Samādhi και το Τελικό Άλμα (Σούτρα 40–51)

Αφού ο νους καθαρίσει, μπορεί να καθρεφτίζει την πραγματικότητα όπως είναι — σαν κρύσταλλος. Αυτή η καθαρότητα φέρνει την εμπειρία του samādhi, της πλήρους απορρόφησης.

Υπάρχουν διάφορα στάδια:

– Όταν υπάρχει ακόμη αντικείμενο σκέψης ή μορφή, έχουμε samādhi με στήριγμα (savikalpa).
– Όταν ακόμη και αυτό υποχωρήσει, μένει μόνο η καθαρή επίγνωση — samādhi χωρίς στήριγμα (nirvikalpa).

Ακόμα και οι λεπτές εμπειρίες πρέπει τελικά να αφεθούν, λέει ο Πατάντζαλι.

Όταν ο νους μένει σταθερά εστιασμένος, γεννιέται καθαρή γνώση — όχι μέσω των αισθήσεων ή της σκέψης, αλλά άμεση.

Αυτή η γνώση είναι φωτεινή, πλήρης, και πέρα από κάθε άλλο είδος μάθησης.

Αλλά ακόμα κι αυτή η γνώση πρέπει να ξεπεραστεί.

Το τελικό στάδιο είναι όταν ακόμη και αυτή η φώτιση σβήνει, και μένει μόνο καθαρή ύπαρξη, χωρίς ίχνος εγώ, χωρίς καμία ταύτιση.

Αυτό είναι το πλήρες samādhi — η ολοκλήρωση της ένωσης.

Om Prem
नित्य प्रिया (Nitya Priya)